ความเชื่อโบราณ กับ ขนมไทย 9 มงคล และความหมาย

คนไทยมีความเชื่อกันมาตั้งแต่โบราณ ถ้าจัดงานมงคลจะต้องมี ขนมไทย 9 มงคล เลี้ยงแขกบ้านแขกเมือง เพื่อเอาเคล็ดเอาฤกษ์และเพื่อเป็นสิริมงคลแก่ผู้เข้าร่วมงาน ให้มีความสุข ความเจริญรุ่งเรือง มั่งคั่งร่ำรวย ตามความหมายของขนมทั้ง 9 ชนิด

ขนมไทย เอกลักษณ์ของความเป็นไทย นอกจากจะมีความงดงามวิจิตร ละเอียดอ่อน พิถีพิถันในทุกขั้นตอนการทำแล้ว ยังมีรสชาติที่อร่อย หอมกลิ่นพืชพรรณจากธรรมชาติ และกลิ่นอบร่ำควันเทียน อีกทั้งขนมแต่ละชนิดยังมีชื่อเรียกที่บ่งบอกถึงคุณค่า และแฝงไปด้วยความหมายอันเป็นสิริมงคล

คำว่า มงคล หมายถึง สิ่งที่นำมาซึ่งความดีงามและความเจริญรุ่งเรือง ส่วน “ขนมมงคล” หมายถึง ขนมไทยที่นำไปใช้ประกอบเครื่องคาวหวาน ถวายพระ เลี้ยงแขก ในงานพิธีมงคลต่างๆ เช่น งานมงคลสมรส งานบวช หรืองานขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น โดยจะต้องเลือกใช้เฉพาะขนมไทยที่มีชื่อไพเราะและเป็นสิริมงคล ดังเช่น “ขนมมงคล 9 อย่าง” ที่จะกล่าวต่อไป

ขนมไทย 9 มงคล

ทองหยิบ เป็นขนมมงคลชนิดหนึ่งมีลักษณะงดงามคล้าย ดอกไม้สีทอง ทองหยิบเป็นขนมไทยโบราณที่ถูกคิดค้นขึ้นตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาโดย ท้าวทองกีบม้า (มารี กีมาร์) ภรรยาของ เจ้าพระยาวิชเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) ขนมทองหยิบ ชื่อเป็นสิริมงคลเชื่อว่าหากนำไปใช้ประกอบพิธีมงคลต่างๆ เช่น งานมงคลสมรส งานขึ้นบ้านใหม่ หรือให้เป็นของขวัญใครแล้วจะทำให้เกิดความมั่งคั่งร่ำรวย หยิบจับการงานสิ่งใดก็จะร่ำรวยมีเงินทองสมดังชื่อ ทองหยิบ

ทองหยอด เป็นขนมไทยโบราณที่ถูกคิดค้นขึ้นตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เช่นกัน ทองหยอดมักใช้ประกอบในพิธีมงคลหรือมอบเป็นของขวัญในโอกาสสำคัญๆ แก่ผู้ใหญ่ที่เคารพรัก หรือญาติสนิทมิตรสหาย ทองหยอดจึงเป็นเสมือนคำอวยพร ให้มีแต่ความร่ำรวย มีเงิน มีทองใช้ไม่รู้จักหมดสิ้น

ฝอยทอง เป็นขนมไทยโบราณที่ถูกคิดค้นขึ้นตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เช่นกัน ฝอยทองทำมาจากไข่แดงของไข่เป็ดมีลักษณะเป็น เส้น นิยมใช้เลี้ยงแขกบ้านแขกเมือง หรืองานมงคลสมรส เพราะถือเคล็ดกันว่า ฝอยทองเส้นยิ่งยาวความสัมพันธ์ยิ่งยาวนาน เปรียบเสมือนคู่บ่าวสาวได้ครองชีวิตคู่และรักกันอย่างยืนยาวตลอดไปเหมือน ขนมฝอยทอง

ขนมชั้น เป็นขนมโบราณที่ใช้ในงานพิธีมงคล โดยมีความเชื่อว่าจะต้องหยอดขนมให้ได้ 9 ชั้น จึงจะเป็นศิริมงคลหมายถึง เจริญก้าวหน้า เลื่อนชั้น เลื่อนยศถาบรรดาศักดิ์ ขนมชั้นส่วนใหญ่จะเป็นสีเขียวทำจากใบเตย ในปัจจุบันเราอาจเห็นรูปลักษณ์ในแบบต่างกัน เช่น ห่อเป็นดอกกุหลาบ ดอกทานตะวัน เป็นต้น

ขนมทองเอก คือขนมไทยที่มีส่วนผสมของแป้งสาลี น้ำตาล ไข่แดง และกะทิ กวนจนข้น แล้วนำใส่แม่พิมพ์ให้ได้รูปตามที่ต้องการ จากนั้นจึงแคะออกจากแม่พิมพ์ แล้วนำมาอบด้วยเทียนอบ ขนมทองเอกมีลักษณะที่ สง่างาม โดดเด่น กว่าขนมตระกูลทองชนิดอื่นๆ ตรงที่มีทองคำเปลวติดไว้ที่ด้านบนของขนม ขนมทองเอก “เอก” หมายความถึง การเป็นที่หนึ่ง ในหน้าที่การงาน จึงมักใช้ประกอบพิธีมงคลสำคัญต่างๆ หรือใช้มอบเป็นของขวัญในงานฉลอง เลื่อนยศ เลื่อนตำแหน่ง เปรียบเสมือนคำอวยพร ให้ก้าวหน้าดีเด่นเป็นที่หนึ่งเหมือน ทองเอก

ขนมดาราทอง หรือ ทองเอกกระจัง เป็นขนมไทยที่มีส่วนประกอบหลักเหมือน ขนมทองเอก ปั้นเป็นทรงกลมแป้นเล็กน้อยบากให้เป็นร่องๆ คล้ายผลมะยมหรือผลฟักทอง แล้วนำไปวางบนจานแป้งเล็กๆ ที่ติดขอบด้วยเมล็ดแตงโมกวาดน้ำเชื่อม (กวาดให้น้ำตาลแห้งเกาะเมล็ดเป็นหนาม) จากนั้นประดับยอดด้วยแผ่นทองคำเปลวที่กินได้ เนื่องจากขนมมีลักษณะคล้ายเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่เป็นรูปดาวเปล่งรัศมี แต่… บางคนอาจบอกว่าดูเหมือนมงกุฎจึงทำให้เข้าใจผิดว่านี้คือ ขนมจ่ามงกุฎ

ทองเอกกระจังได้รับการประดิษฐ์ดัดแปลงขึ้นโดย นารถ สิงหเสนี โดยใช้ทองเอกเป็นขนมต้นแบบและใช้เมล็ดแตงโมวางรอบๆ จนดูเหมือนลายกระจัง จึงเรียกว่า “ทองเอกกระจัง” ต่อมาคุณหญิงนครราชเสนี (เจือ สิงหเสนี) ผู้เป็นหลานได้ทำขนมชนิดนี้ส่งเข้าประกวดในงานฉลองปีใหม่สมัยที่ จอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี โดยเปลี่ยนชื่อขนมเป็น “ดาราทอง” เนื่องจากมีลักษณะคล้ายเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่เป็นรูปดาวเปล่งรัศมี

ขนมเม็ดขนุน ขนมจะมีสีเหลืองทองรูปร่างจะคล้ายกับ เม็ดขนุน ใส้ข้างในทำจากทำจากถั่วเขียวบด ข้างนอกชุปด้วยไข่แดงแล้วทำให้สุกในน้ำเชื่อมเข้มข้น จึงได้เม็ดขนุนที่เรียวสวยงาม ตามความเชื่อจะช่วยในเรื่อง การดำเนินชีวิต และความเจริญในหน้าที่การงาน

ขนมถ้วยฟู เป็นขนมโบราณที่คนไทยเชื้อสายจีนเป็นคนคิดค้น ชาวจีนเรียกขนมถ้วยฟูว่า “ฮวดโก้ย” (ฮวด) แปลว่า เจริญงอกงาม (โก้ย) แปลว่า ฟู หรือ ขนม ดังนั้นฮวดโก้ยจึงมีความหมายว่า “ขนมแห่งความเจริญเฟื่องฟู” เป็นอีกขนมหนึ่งที่ขาดไม่ได้ในงานมงคล เรามักนิยมนำไปไหว้เจ้าหรือประกอบพิธีงานมงคลต่างๆ

ขนมเสน่ห์จันทน์ เป็นขนมไทยที่ได้รับแรงบันดาลใจมาจาก ลูกจัน มีผลสีเหลืองและมีกลิ่นหอม คนโบราณจึงนำความมีเสน่ห์ของลูกจันมาประยุกต์ทำเป็นขนม และได้นำผลมาเป็นส่วนผสมจึงทำให้มีกลิ่นหอมเหมือนลูกจันจึงตั้งชื่อว่า “ขนมเสน่ห์จันทน์” โดยเชื่อว่า เสน่ห์จันทน์ เป็นคำสิริมงคลจะทำให้ มีเสน่ห์ คนรักคนหลง เรามักจะเห็นขนมเสน่ห์จันทร์ในงาน พิธีมงคลสมรส